Portugal – het land aan de oceaan

Dankzij zijn ongeveer 943 km lange kustlijn zal Portugal voor eeuwig verbonden zijn met de Atlantische Oceaan. De vele, vaak ongerepte stranden in combinatie met het zachte klimaat van zachte winters en warme zomers maken het land dé plek bij uitstek voor zonnekloppers op zoek naar rust. De zee heeft ook de geschiedenis van het land en de Portugese cultuur zwaar beïnvloed. De ontdekkingsreizen uit de 15 eeuw hebben het land niet alleen de enorme rijkdom van prachtige kloosters en kastelen bezorgd, de ontmoeting met exotische gemeenschappen vond ook zijn weg in de gastronomie en cultuur. Van het  gebruik van exotische specerijen als koriander en piri-piri, over de door de Moren beïnvloede Guitarra Portugesa tot de prachtige beschilderde Azulejos-tegeltjes die de huizen moeten beschermen tegen de zilte wind: de zee en de ontdekkingsreizen laten zich overal voelen.

Een volk dat zo vaak weg was van huis wordt bovendien als vanzelf melancholisch. Saudade is dan ook het onvertaalbare woord dat de Portugese cultuur kenmerkt. Het omschrijft niet alleen een hunkering naar het verleden, een gemis of een groot verlangen, maar ook de blijdschap om het ervaren ervan. Saudade is geen negatief gevoel zoals melancholie dat kan zijn, maar een hoopvolle en warme emotie waaruit verbintenis spreekt. Het is een gevoel dat uiteraard de hoofdrol speelt in Fado, het poëtische Portugese volkslied dat in de arme wijken van Lissabon is ontstaan. Zelfs als buitenlander is niet moeilijk om zelf saudade aan den lijve te ondervinden wanneer je Portugal bezoekt. Het land staat nog steeds trots met een voet in het verleden, met zijn oude trammetjes, historische dorpen en trots onderhouden tradities. Eén zo’n traditie is de grote gastvrijheid. Het is dan wel misschien moeilijk om als buitenstaander diep tot de Portugezen door te dringen, steeds zullen ze je met vriendelijkheid en hulpvaardigheid verwelkomen. Een bom dia wordt haast automatisch tot een wildvreemde gericht, een klein gesprekje is snel aangeknoopt en groeit in geen tijd uit tot een lange babbel bij een heerlijke, uit Brazilië meegebrachte bica (een straffe, kleine koffie).

Die gastvrijheid trekt zich door in de Portugese keuken. Niemand mag een Portugese tafel met honger verlaten, en de gemiddelde portie is berekend op delen. Uiteraard zijn ook de Portugese gerechten verbonden met de zee. Verse vis, bij voorkeur sardines, recht van de steenkoolbarbecue staat op zowat elke kaart, en wordt doorgaans in zijn geheel geserveerd. Tenzij je één van de honderden bacalhau-recepten bestelt uiteraard. De gedroogde en gezouten vis wordt op tal van smaakvolle manieren verwerkt, van een heerlijke bacalhau à brás (met gefrituurde aardappel, ui en ei) tot knapperige bolinhos de bacalhau (viskroketjes). Ook in vleesgerechten worden vaak elementen van de zee verwerkt. De heerlijke Porco Alentejana combineert bv. varkensvlees met venusschelpjes.

Vergeet na de maaltijd geen plaats te laten voor een heerlijk, calorierijk dessert. De boutade dat elk Portugees desertenrecept begint met “neem 12 eieren en 500 gram suiker” zit lang niet zo ver van de waarheid!